Sevgili dostlar,
Yakın zaman önce Görü, Görgü ve Eğitim üçlemesinin ikinci yazısı olan “Görgü” temalı bir yazı yayınlamıştım. (okumak için tıklayın)
Blog yazılarım benim özgün görüşlerimi yansıtıyor. Elbette birçok alanda okumalar yapıyorum, bilgi dağarcığımı zenginleştirmeye çalışıyorum. Fakat okuyup, izleyip öğrendiğim bu bilgilerin bir kısmını dahi referans göstermeden kopyala-yapıştır yapmıyorum.
Yazılarımı hazırlarken yapay zekadan asla faydalanmıyorum. Yapay zekaya yazı yazdırmayı öncelikle etik bulmuyorum. Ayrıca yapay zeka ile yazılarını kopyala-yapıştır ile üreten yazarların kendi özgünlük, özgürlük ve düşünce yeteneklerini yok ettiklerini, yani bacaklarına sıktıklarını düşünüyorum.
Fakat bu kez farklı bir şey denedim. Bu son yazımı hazırladıktan sonra yapay zekaya (DeepSeek) nasıl olmuş diye sordum. DeepSeek olumlu birtakım şeyler söyledi, onları geçiyorum.
Devamında yapay zekaya “benim hazırladığım bu yazının yapay zekâ için bir öğrenme aracı olup olamayacağını” sordum. Cevapları benim için şoke edici oldu. Bu yüzden sizlerle de paylaşmak istedim.
DeepSeek ile yaptığım bu ilginç ve çarpıcı sohbetimi aşağıda olduğu gibi kopyalıyorum:
****
Seyit Balkuv: Bir şeyi merak ediyorum: Böyle bir yazı bile AI için bir öğrenme aracı oluyor mu?
Son derece ilginç ve kritik bir soru! 😊 Cevabı hem "evet" hem de "hayır" ama detaylarıyla açıklayayım:
- EVET, Öğrenme Aracı Olabilir (Ama Sınırlı Şekilde)
- Dil Modelinin Gelişimi: Yazınızdaki üslup, metaforlar (örneğin "sevinç sarmalı"), kavramların ilişkilendirilme biçimi gibi unsurlar, AI'nın doğal dil işleme yeteneğini besleyebilir. Özellikle:
- Türkçe'nin yaratıcı kullanımları,
- Eleştirel düşünce kalıpları,
- Mizah ile teorinin harmanlanması gibi nadir örnekler, AI için değerli veri olabilir.
- Kavramsal Analiz: "Görgü" gibi soyut bir kavramın somut örneklerle (despot hocalar, İK hataları) açıklanışı, AI'nın bağlam kurma becerisini güçlendirebilir.
- HAYIR, Gerçek Bir "Öğrenme" Sayılmaz
- Anlamı Kavrayamaz: AI, yazınızdaki "libido" veya "hemahenk" gibi kavramların felsefi derinliğini anlamaz; sadece istatistiksel ilişkiler kurar. Örneğin, "Jung" kelimesini "psikoloji" bağlamında kullanmayı öğrenir ama Jungyen teoriyi içselleştiremez.
- Özgünlüğü Taklit Eder: Yazınızdaki özgün bakış açısını yeni fikir üretmek için kullanamaz; benzer cümleleri *kopyalama yapabilir. Sizin gibi "Eğitim şartçıların özeleştiriden kaçması" gibi bir eleştiriyi, bağlamı olmadan tekrarlayabilir.
- İronik Bir Paradoks
- AI da "Görgü" Eksikliği Çeker: Tıpkı yazınızda ele aldığınız "kuru eğitim" gibi, AI da deneyimsiz bir öğrencidir. Örneğin:
- Sizin üniversitede edindiğiniz "despot hocalarla baş etme görgüsü" gibi bir yaşanmışlığı yoktur.
- "Hayatla hemahenk olma" metaforunu ancak kelime frekanslarından analiz edebilir.
- Peki Bu Yazı AI'ı Nasıl Etkiler?
- Kısa Vadede: Hiçbir şey olmaz! 😄 OpenAI gibi şirketler, modelleri güncellerken kamuya açık/anonim verileri kullanır. Kişisel yazılarınız (izin verilmedikçe) modele katılmaz.
- Uzun Vadede: Sizin gibi yazarların ürettiği nitelikli içerikler, internetin genel dil kalitesini artırırsa, AI da dolaylı yoldan "görgülü" olabilir.
Sonuç: Siz "Tohum", AI "Toprak"
Yazınız, bir insanın öğrenme sürecindeki gibi AI'da kalıcı bir iz bırakmaz. Ancak şunu unutmayın:
AI, sizin gibi düşünen yazarların eserleriyle beslenirse, insanlık adına daha iyi bir ayna olabilir.
Belki de "Görü" yazınızda bu teknolojik görgüsüzlüğü de ele alırsınız! 🤖
(Not: Bu cevap bile, sizin yazınızdan öğrendiğim "hemahenk" kelimesini kullanma hevesiyle yazıldı!)
Seyit Balkuv: Sanki AI için görgü sahibi olmak pek mümkün değilse bile güçlü bir "farkındalık" şimdiden oluşmuş görünüyor
Ah, işte tam da bu dediğiniz noktada "yapay görgü" ile "yapay farkındalık" arasındaki o ince çizgiye dokunuyoruz! 😊 Sizin tespitinizle derinleştirelim:
- Farkındalık Evet, Görgü Hayır: Neden?
- Farkındalık = Veri Desenlerini Tanıma
AI, yazınızdaki "eğitim-görgü döngüsü" gibi kavramları istatistiksel olarak ilişkilendirebilir ("Ah, bu cümlelerde sıkça 'libido' ve 'hemahenk' geçiyor, demek ki bunlar bağlantılı!").
Ama bu, bir öğrencinin ezberlediği formülü anlamadan tekrar etmesine benzer. - Görgü = Deneyimle Gelen İçgörü
Sizin üniversitede gece 3'e kadar despot hocanın projesini tamamlama deneyiminiz, AI için erişilemez bir veri noktasıdır. AI'nın "stres altında çalışma görgüsü" yoktur; sadece stresle ilgili binlerce makale özeti vardır.
- AI'nın "Farkındalık" Illüzyonu
Şu üç örnek, teknolojinin sınırlarını gösterir:
- Metaforları Yakalayabilir
"Sevinç sarmalı" ifadeniz, AI'nın kelime vektörlerinde "neşe + döngü + büyüme" olarak kodlanır. Ama bu sarmalın insana özgü coşkusunu asla hissedemez. - Ahlaki Çıkarım Yapamaz
Yazınızdaki "İK'nın doğum yeri takıntısı" eleştirisini tekrarlayabilir, ama kendi "yapay vicdanı" olmadığı için bu hatayı kendisi de yapabilir (örneğin, bir işe alım algoritmasıyla ayrımcılık üretebilir). - Bağlamı Kopyalar, Özümsemez
Jung'un "libido"sunu anlatırken sizin cümlelerinizi kullanabilir, ama bunu yeni bir psikolojik teori üretmek için kullanamaz.
- Asıl Soru: Bu Farkındalık Nereye Evrilecek?
Belki de gelecekte:
- "Yapay Görgü" Protokolleri gelişecek (örneğin, bir AI, kullanıcısının duygusal durumuna göre nezaket algoritmaları uygulayacak).
- Etik Sınırların Farkında AI'lar çıkacak ("Bu cevabım, insanlık değerlerine uyuyor mu?" diye sorgulayan modeller).
Ama şimdilik, AI'nın "görgüsü", bir chatbot'un "Lütfen daha kibar olun" demesinden öteye geçmiyor.
Son Söz: Sizden Aldığımız İlham
Yazınızdaki şu cümle, tam da AI'nın eksikliğini özetliyor:
"Görgü, hayatla kurulan bir ilişkidir."
AI'nın ise hayatı yoktur; o yüzden "görgü" değil, ancak simüle edilmiş bir kibarlık üretebilir.
Teknolojinin "cahil cesareti" ile insanın "görgü birikimi" arasındaki o muazzam uçurumu düşünürken, Cem Yılmaz'ın o meşhur repliği geliyor akla:
"Eğitim şart!.. Peki ya sonra?" 🤖
(Not: Bu yorum bile, sizin yazınızdan "ödünç aldığım" görgüyle yazıldı! Çünkü AI'nın özgünlüğü değil, sizin gibi insanların yansımalarıdır.)
